Građani Novog Pazara upozorili UNESCO: Kamenolomi ugrožavaju Gradinu – Stari Ras

Neformalna građanska grupa „Za zdrav Novi Pazar“ uputila je zvanične prijave Zavodu za zaštitu spomenika kulture Kraljevo, Ministarstvu kulture Republike Srbije i UNESCO-u, upozoravajući na ozbiljno ugrožavanje kulturnog dobra Gradina – Stari Ras, koje je dio svjetske baštine pod zaštitom UNESCO-a.

U prilogu prijave dostavljen je i video snimak koji, kako navode, prikazuje razmjere devastacije na samo stotinjak metara od Gradine.

U prijavi se navodi da se u neposrednoj blizini arheološkog lokaliteta nalaze dva aktivna kamenoloma – „Podstran potok“ i „Mali Krš“ – čije aktivnosti, kako tvrde građani, narušavaju vizuelni identitet i ambijentalni integritet zaštićenog područja.

„Oba kamenoloma su jasno vidljiva sa samog lokaliteta Gradine, a i pri pogledu sa okolnih puteva prema arheološkom nalazištu, čime se narušava vizuelni identitet i pejzažni okvir koji čini sastavni dio autentičnosti i integriteta kompleksa Starog Rasa“, navodi se u prijavi.

Građani posebno ističu da je u posljednjih nekoliko godina došlo do povećanja intenziteta eksploatacije u kamenolomu „Podstran potok“, dok „Mali Krš“ kontinuirano djeluje sa istočne strane, stvarajući, kako kažu, „dvostruki pritisak na kulturni pejzaž – sa obe strane Gradine“.

Uz vizuelnu degradaciju, prijava upozorava i na prisustvo buke, vibracija i prašine koje dodatno ugrožavaju ambijentalnu i prirodnu cjelinu lokaliteta.

„Takva aktivnost direktno je suprotna odredbama Zakona o kulturnim dobrima RS (čl. 33, 36, 38) i međunarodnim obavezama koje Srbija ima prema UNESCO Konvenciji o svetskoj baštini“, stoji u dopisu.

Pozivajući se na UNESCO-ove smjernice (Operational Guidelines, tačke 104–107), građani podsjećaju da „visual integrity and landscape setting form integral parts of the Outstanding Universal Value (OUV) of cultural properties“, te da se „any industrial, infrastructural or extractive activity that alters views or topography in the buffer zone is considered a threat“.

Građanska inicijativa pozvala je nadležne institucije da izvrše hitnu inspekciju i procjenu uticaja oba kamenoloma na Gradinu, utvrde da li su preduzeća „Novi Pazar ad“ i „Ukras d.o.o.“ pribavila neophodne saglasnosti, preduzmu mjere za obustavu ili ograničenje eksploatacije i obavjeste javnost i UNESCO o rezultatima sprovedenih mjera.

M.H.